NGÀY ĐỘT QUỴ THẾ GIỚI 2025: MỖI PHÚT ĐỀU CÓ GIÁ TRỊ

Mỗi năm, vào ngày 29 tháng 10, cộng đồng y tế toàn cầu kỷ niệm Ngày Đột quỵ Thế giới nhằm nâng cao nhận thức về căn bệnh nguy hiểm này. Năm 2025 đánh dấu một cột mốc đặc biệt với ba sự kiện lớn: Hội nghị Liên minh Đột quỵ Toàn cầu từ 24-26/7 tại Hà Nội, Đại hội Đột quỵ Thế giới lần thứ 17 từ 22-24/10 tại Barcelona, và Ngày Đột quỵ Thế giới chính thức vào 29/10. Những sự kiện này không chỉ tạo diễn đàn cho các chuyên gia chia sẻ kiến thức mà còn thúc đẩy hợp tác quốc tế trong việc giảm gánh nặng toàn cầu do đột quỵ gây ra.

Hình ảnh minh họa

Ngày Đột quỵ Thế giới được Tổ chức Đột quỵ Thế giới (WSO) khởi xướng vào năm 2006 nhằm giúp mọi người hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây đột quỵ và ảnh hưởng của chúng đến cuộc sống. Mục tiêu chính của ngày này là nâng cao nhận thức của mọi người về việc đột quỵ thường có thể phòng ngừa được, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện sớm các dấu hiệu và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế ngay lập tức. Kể từ khi ra đời, Ngày Đột quỵ Thế giới đã trở thành một phần quan trọng trong các nỗ lực trên toàn thế giới nhằm giảm tử vong do đột quỵ, cải thiện khả năng phục hồi và giúp mọi người sống tốt hơn sau đột quỵ. Năm 2025, chủ đề này sẽ tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phòng ngừa đột quỵ trên toàn thế giới. Chủ đề này sẽ khuyến khích mọi người hành động để giảm nguy cơ đột quỵ bằng cách thay đổi lối sống lành mạnh, kiểm tra sức khỏe định kỳ và nhanh chóng tìm kiếm sự hỗ trợ y tế kịp thời. 

Theo tổ chức Y tế Thế giới xác định đột quỵ là nguyên nhân tử vong thứ hai toàn cầu và nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế. Bệnh gồm hai loại chính: đột quỵ thiếu máu cục bộ do tắc mạch và đột quỵ xuất huyết não do vỡ mạch, mỗi loại cần phương pháp điều trị khác nhau và đều đòi hỏi can thiệp kịp thời.

Theo Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000 ca đột quỵ, trong đó 50% dẫn đến tử vong hoặc di chứng nặng nề. Đáng lo ngại hơn, căn bệnh đang có xu hướng trẻ hóa với nhiều trường hợp xảy ra ở người dưới 45 tuổi.

Trong cuộc chiến với đột quỵ, thời gian là yếu tố quyết định. WHO đưa ra quy tắc FAST để giúp nhận biết nhanh các dấu hiệu đột quỵ. Face (Khuôn mặt) – quan sát xem mặt có bị méo, đặc biệt khi cười. Arm (Tay) – kiểm tra xem có yếu hoặc liệt một bên tay, có thể kèm dấu hiệu ở chân như không nhấc chân lên hoặc đi rớt dép. Speech (Lời nói) – chú ý xem có nói khó hoặc nói đớ. Time (Thời gian) – đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay lập tức, không chần chừ hay tự ý xử trí tại nhà.

Nguyên nhân và yếu tô nguy cơ: Thứ nhất là lối sống không lành mạnh bao gồm thừa cân béo phì, lười vận động, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia và chất gây nghiện. Thứ hai là các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, bệnh tim mạch và hội chứng ngưng thở khi ngủ. Những yếu tố này tạo môi trường thuận lợi cho mạch máu bị tổn thương và hình thành cục máu đông.

Mối quan hệ giữa cảm xúc và đột quỵ: Một khía cạnh ít được chú ý nhưng quan trọng là mối liên hệ giữa cảm xúc tiêu cực và nguy cơ đột quỵ. Bác sĩ Trang giải thích rằng những người hay giận dữ, lo âu, căng thẳng có nguy cơ đột quỵ cao hơn do các hormone căng thẳng như cortisol, adrenaline và noradrenaline.

Khi gặp căng thẳng và cảm xúc tiêu cực, cơ thể kích hoạt hệ thần kinh giao cảm quá mức, tiết nhiều adrenaline và noradrenaline khiến huyết áp tăng đột ngột, nhịp tim nhanh hoặc rối loạn, và co mạch mạnh. Điều này tạo điều kiện cho thành mạch bị tổn thương hoặc xuất hiện cục máu đông. Căng thẳng mạn tính còn khiến hệ miễn dịch tạo ra nhiều cytokine viêm, thúc đẩy xơ vữa động mạch và hình thành huyết khối. Stress kéo dài cũng làm tăng khả năng đông máu và tiểu cầu kết dính nhiều hơn.

Cortisol cao lâu ngày dẫn đến rối loạn chuyển hóa, gây tăng đường huyết, tăng mỡ máu và thừa cân, đặc biệt là mỡ bụng. Căng thẳng còn dẫn đến các hành vi không lành mạnh như ngủ kém, lạm dụng rượu bia, cafein, ăn uống không điều độ và lười vận động.

Dấu hiệu cảnh báo cảm xúc vượt ngưỡng an toàn gồm huyết áp và nhịp tim tăng cao bất thường, tim đập nhanh, hồi hộp, nghẹt ngực và khó thở. Đặc biệt nguy hiểm là các triệu chứng thần kinh thoáng qua như tê mặt, tê nửa người, méo miệng khi tức giận, nhìn mờ, mất thị lực đột ngột, hoặc nói vấp. Đây có thể là dấu hiệu của cơn thiếu máu não thoáng qua, được coi là hồi chuông cảnh báo trước một cơn đột quỵ lớn.

Phòng ngừa hiệu quả: Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày trong tuần giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và kiểm soát cân nặng. Đảm bảo ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm và tránh căng thẳng. Tuyệt đối tránh chất kích thích, rượu bia và thuốc lá. Đối với người có bệnh nền, kiểm soát tốt bằng thuốc theo chỉ định bác sĩ là vô cùng quan trọng. Khám sức khỏe định kỳ hàng năm để phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.

Phòng ngừa đột quỵ tái phát: Đối với người đã từng đột quỵ, nguy cơ tái phát rất cao nếu không có biện pháp phòng ngừa thích hợp. Các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ tái phát gồm lối sống không lành mạnh và các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng lipid máu, bệnh tim mạch và hội chứng ngưng thở khi ngủ.

Để tránh tái phát, người bệnh cần cải thiện lối sống toàn diện, tránh chất kích thích, rượu bia và thuốc lá. Quan trọng nhất là kiểm soát chặt chẽ các yếu tố nguy cơ, đặc biệt là dùng thuốc đầy đủ và đúng theo chỉ định bác sĩ, không tự ý ngừng thuốc hay thay đổi liều lượng. Khám sức khỏe định kỳ hàng năm là điều không thể thiếu để phát hiện và kiểm soát các vấn đề trước khi quá trễ.

Ngày Đột quỵ Thế giới 2025 là lời nhắc nhở về trách nhiệm của mỗi người trong việc bảo vệ sức khỏe. Với hiểu biết đúng đắn về phòng ngừa, nhận biết sớm và xử trí kịp thời, chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu gánh nặng mà đột quỵ gây ra. Hãy bắt đầu từ hôm nay, từ những thay đổi nhỏ trong lối sống, để xây dựng tương lai khỏe mạnh hơn cho chính mình và cộng đồng.

Hãy cùng Bệnh viện Trưng Vương lan tỏa thông điệp “Nâng cao nhận thức, phòng ngừa đột quỵ” để bảo vệ sự sống ngay từ hôm nay.

Nguyễn Thị Luyến - P.CTXH